Nocny marek

H. Fuseli, Koszmar, 1781

Osoba, która chodzi późno spać i woli być aktywna późnym wieczorem niż rankiem nazywana bywa "nocnym markiem." Zastanawialiście się kiedyś dlaczego?

Otóż frazeologiczny "marek" nie jest nazwą odimienną, jak można by sądzić, ale pochodzi od słowa "mara", czyli zjawa, duch. W okresie staropolskim markiem nazywano duszę pokutującą, która musi odbyć czasową karę zanim dostanie się do nieba.

Niegdyś popularny był także zwrot "tłuc się jak Marek po piekle". Jego pochodzenie wyjaśnił Oskar Kolberg. Korzeni frazeologizmu należało szukać w staropolskiej sztuce nieznanego autora pt. "Przygody Marka pijaka, którego diabli wiedli przez piekło." Imię tytułowego bohatera było aluzją do owej pokutującej duszy.

Do etymologii imienia nawiązał w jednej ze swych fraszek Jan Kochanowski.
"Płacze Marek nie przeto, że świat zostawuje,
Ale że dzwonnikowi grosz jeden gotuje;
A żeby jednym kosztem odprawić co więcej,
Kazał synowi umrzeć po sobie co pręcej."