Wyrazy złożone

Dowiesz się, jakie wyrazy nazywamy złożonymi, co to są zestawienia, złożenia i zrosty i jak je odróżnić od siebie. Poznasz wiele przykładów wyrazów złożonych.

Wyrazy złożone, to takie, które mają dwie podstawy słowotwórcze, ponieważ powstały z dwóch wyrazów, np.: małomówny rzezimieszek z Zielonej Góry. 
W tym przykładzie znajdziesz aż trzy wyrazy złożone: małomówny, rzezimieszek, Zielona Góra. Każdy z nich jest inaczej zbudowany, ale po kolei.

Wyrazy złożone, w których wyrazy połączone są formantem –o- lub –i-, -y- nazywamy złożeniami. Wspomniany rzez-i-mieszek jest złożeniem. Inne przykłady złożeń: prost-o-kąt, par-o-wóz, grzyb-o-branie, much-o-mor.

Wyrazy złożone, w których jeden człon jest zależny składniowo od drugiego i łączy się z nim w związki zgody, rządu lub przynależności nazywamy zrostami.
Przykład wyrazu złożonego opartego i związek zgody: dobranoc.
Przykład wyrazu złożonego opartego o związek rządu: okamgnienie
Przykład wyrazu złożonego opartego o związek przynależności: małomówny.

W zrostach opartych o związki zgody oba człony wyrazu mogą się odmieniać np.: Krasnystaw, Krasnegostawu, Krasnemustawu, itd.

Zrosty oparte o związek zgody czy rządu mogą być rozdzielone. Można powiedzieć dobrej nocy, w oka mgnieniu.

Wyrazami złożonymi są też zestawienia, czyli połączenia dwóch słów na oznaczenie jednego przedmiotu. Zestawieniem jest wspomniana wcześniej Zielona Góra, ale także Stare Miasto, wieczne pióro, stara panna, czarna jagoda, bieg przez płotki, marszałek Sejmu, minister finansów.

Podsumujmy praktycznie!
Wyrazy złożone zbudowane są z dwóch samodzielnych wyrazów. Jeśli pomiędzy nimi znajdziesz formant –o-,- i-,-y- masz do czynienia ze złożeniem.
Jeśli do określenia przedmiotu używasz dwóch pisanych oddzielnie wyrazów, to jest to zestawienie.
W innym przypadku wyraz złożony jest zrostem.

Sprawdź, czy zapamiętałeś.
Odpowiedz na pytanie. Określ rodzaj wyrazów złożonych:
lekceważyć, Biała Podlaska, samolot.

Odpowiedź: „lekceważyć” to zrost oparty o związek przynależności, „Biała Podlaska” to zestawienie – dwa wyrazy określają jedno miasto, „samolot” to złożenie, wyraz ma dwie podstawy słowotwórcze połączone formantem o, sam-o-lot.