Archaizmy, czyli kiedyś to było...

Dowiesz się, co to jest archaizm. Poznasz rodzaje archaizmów i ich przykłady oraz powody, dla których warto je stosować.

Archaizmem nazywamy każdy element języka odczuwany współcześnie jako przestarzały lub już nieużywany.

Archaizm może mieć postać głosową (inaczej fonetyczną). Wówczas widzimy np. wyraz kozieł zamiast kozioł.

Archaiczne może być znaczenie wyrazu. Współcześnie słowa lamus używamy w zupełnie innych znaczeniu niż było to onegdaj, czyli kiedyś.

Archaizmem leksykalnym nazywamy wyraz, który zupełnie wyszedł z użycia i spotkać go można tylko na kartach książek, mimo że jego desygnat nadal istnieje, np.: białogłowa, kajet, powała, absztyfikant.

Wyrazy nazywające przedmioty już dzisiaj nieużywane nazywamy archaizmami rzeczowymi, np. derka,  pręgierz, dyby, szafot.

Archaiczny może być także wyraz, który został odmieniony zgodnie z dawnymi, dziś już nieobowiązującymi zasadami, np. w Prusiech zamiast w Prusach.

Do archaizmów składniowych należą przyimki i spójniki oraz całe konstrukcje składniowo-frazeologiczne. Nie używamy dziś już ani gwoli, ani azali, ani aliści, a nawet zaiste. Ogłoszenia rządowe nie są ogłaszane z nieodłączną niegdyś formułą: wszem wobec i każdemu z osobna wiadomym się czyni…

Współcześnie archaizmy stosuje się w celu stylizacji literackiej. Niekiedy także, by wywołać nastrój podniosły, bądź przeciwnie, żartobliwy. Archaizmy nadają wypowiedzi charakteru i kolorytu. Używane z umiarem i odpowiednio świadczą o erudycji nadawcy wypowiedzi.