Związki frazeologiczne (frazeologizmy)

Tekst o figowych listkach, dantejskich scenach, egipskich ciemnościach i chodzeniu krętymi ścieżkami.

Dowiesz się, co to jest związek frazeologiczny, wyrażenie, zwrot i fraza, a także dlaczego warto znać najważniejsze dzieła literatury. Poznasz wiele przykładów związków frazeologicznych.

Związki frazeologiczne są to stałe konstrukcje językowe złożone z co najmniej dwóch wyrazów. Znaczenia związków frazeologicznych nie da się wyprowadzić ze znaczenia poszczególnych wyrazów, bo przynajmniej jeden z nich występuje w znaczeniu nietypowym dla siebie, a słowa umieszczone obok siebie, razem znaczą coś zupełnie innego, niż każde z nich osobno.

Przykład: Rodrigo jest w gorącej wodzie kąpany. „Być kąpanym w gorącej wodzie” to frazeologizm, który stosujemy w stosunku do osób, które działają szybko, bez namysłu i często ten brak rozwagi sprawia, że popełniają błędy.

Inny przykład. Brawura Amandy zaprowadziła ją w ślepy zaułek. „Ślepy zaułek” to inaczej  bardzo trudna sytuacja, sytuacja bez wyjścia.

Wśród związków frazeologicznych wyróżniamy:
- wyrażenia, gdzie ośrodkiem frazeologizmu jest rzeczownik, przymiotnik, imiesłów przymiotnikowy lub przysłówek np.: duby smalone, czyli głupstwa, brednie; bez ładu i składu, czyli chaotycznie;
- zwroty, gdzie ośrodkiem jest czasownik np.: stanąć na głowie, czyli bardzo się starać, by coś zrobić; drzeć koty, czyli kłócić się;
- frazy, czyli związki frazeologiczne będące zdaniem lub równoważnikiem zdania, np.: bądź mądry i pisz wiersze, powiedzenie używane w sytuacji, kiedy nie wiadomo, co zrobić; komu w drogę, temu czas - używane wtedy, gdy trzeba wyjść.

Pewnie jesteś ciekaw, jak powstają frazeologizmy. Humorystycznie mogłabym Ci odpowiedzieć frazą, ciekawość to pierwszy stopień do piekła. Ale mówiąc całkiem poważnie, wiele związków frazeologicznych wywodzi się z „Biblii”, mitologii, literatury. Źródłem frazeologizmów są też dawne zwyczaje np. rzucić rękawicę, wydarzenia i postaci historyczne, np. polegać jak na Zawiszy, a także codzienne doświadczenia, np.: stanąć kością w gardle.

Dlatego na lekcjach polskiego poznajesz wiele dzieł literackich stworzonych w minionych epokach, żeby lepiej rozumieć język, którym się posługujesz. Im lepiej go znasz, tym lepiej, skuteczniej możesz się porozumiewać z innymi. Na koniec kilka przykładów związków frazeologicznych zaczerpniętych z literatury.

„Biblia”:

nieść krzyż – znosić cierpienie;
głos wołającego na pustyni – apele zignorowane przez innych;
kozioł ofiarny – osoba obarczana winą za zły obrót spraw, niekoniecznie naprawdę winna.

Frazeologizmy mitologiczne:

pięta Achillesa - słaby punkt;
paniczny strach – strach uniemożliwiający racjonalne działanie, skłaniający
do ucieczki;
węzeł gordyjski – bardzo skomplikowana, zawikłana sprawa.

Sprawdź, czy zapamiętałeś.;

Odpowiedz na pytanie.

Zaczerpnięty z „Biblii” frazeologizm „niebieski ptak” to:

a. wyrażenie,

b.; zwrot

c. fraza