Spójność tekstu

Dowiesz się, jakie warunki musi spełniać tekst, aby był uznany za spójny. Poznasz elementy językowe, które pomagają stworzyć spójną wypowiedź, a także pułapki, które czyhają na autora spójnych wypowiedzi.

Spójny tekst spełnia trzy warunki.

1. Jest stworzony przez jednego niezmiennego nadawcę, przy czym nadawcą może być może być nie tylko osoba, ale także grupa osób. Ważne, aby od początku do końca było jasne, kto sformułował wypowiedź, czyje stanowisko, opinie, komentarze są przytaczane.

2. Adresat wypowiedzi także powinien być jeden. Może nim być zarówno osoba, jak i grupa osób. Od początku do końca wypowiedzi adresat pozostaje ten sam.;

3. Spójny tekst poświęcony jest jednemu tematowi, zagadnieniu od początku do końca. Jeśli w trakcie wypowiedzi pisemnej lub ustnej zmienia się nadawca np. w jednym zdaniu wypowiadasz się we własnym imieniu, w kolejnym w imieniu klasy, jeśli zmienia się adresat np. czasami zwracasz się do nauczyciela, czasami do kolegi, albo jeśli zmieniasz temat, wypowiedź traci spójność. W skrajnych wypadkach wypowiedź staje się zupełnie niezrozumiała, odbiorca nie wie w czyim imieniu wypowiada się nadawca, do kogo kieruje wypowiedź i o czym mówi. Jak osiągnąć spójność wypowiedzi i tym samym ułatwić odbiorcy jej zrozumienie?

Zwróć uwagę na formę gramatyczną czasowników. Jeśli wypowiadasz się w swoim imieniu używaj czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej,
jeśli przedstawiasz opinie swojej grupy używaj 1 osoby liczby mnogiej,
jeśli relacjonujesz sprawę innej grupy, z którą się nie utożsamiasz, stosuj czasowniki w 3 osobie liczby mnogiej. Przykłady: chciałabym opowiedzieć o moim problemie, albo chcielibyśmy opowiedzieć o naszym problemie, oni chcieli opowiedzieć o swoim problemie.

Trzymaj się tej zasady. Czasami osoby wypowiadające się w imieniu grupy, wprowadzają formę 1 osoby liczby pojedynczej, by zaznaczyć, że same mają odmienne stanowisko na dany temat. Unikaj tego. Jeśli musisz odciąć się od zdania grupy, zrelacjonuj je najpierw, a gdy skończysz, powiedz coś w swoim imieniu. Oddziel wyraźnie te dwa stanowiska, nie mieszaj ich.

Z pewnością zauważyłeś, że ważną sprawą jest także stosowanie odpowiednich zaimków. Wzmacniają one spójność wypowiedzi. Zaimki nasze, wasze, ich wyraźnie wskazują na grupę, mój, twój na pojedyncze osoby.

Przygotowując spójny tekst musisz wybrać czas gramatyczny. O wydarzeniach, które miały miejsce, możesz mówić w czasie przeszłym lub w teraźniejszym, jeśli chcesz podkreślić ich dramatyzm i bardziej zaangażować odbiorcę. Ważne, abyś podczas całej wypowiedzi trzymał się raz wybranego czasu. Zmienianie czasu bez uzasadnienia osłabia spójność tekstu.

Zadbaj o to, by kolejne przywoływane przez Ciebie kwestie, sprawy, wydarzenia łączyły się w związki przyczynowo-skutkowe. Odbiorcy łatwiej jest uchwycić sens wypowiedzi i zapamiętać ją, jeśli widzi logiczne związki między kolejnymi kwestiami. Stosuj spójniki i wyrażenia przyimkowe w zdaniach złożonych: dlatego, aby, pomimo ,chociaż, ponieważ, bo, z powodu, w celu i inne bardzo ułatwiają zrozumienie tekstu i uchwycenie logiki wypowiedzi. Przytaczając argumenty, stosuj wyliczenia, po pierwsze, po drugie, po trzecie… Gdy odwołujesz się do wcześniej wypowiedzianych słów, zaznaczaj to, np.: jak na początku wspomniałem, jak już mówiłem… Podsumowuj poszczególne fragmenty wypowiedzi, by zwrócić uwagę na najistotniejsze kwestie. Używaj sformułowań: podsumujmy, podkreślmy jeszcze raz, reasumując. Stosuj powtórzenia i synonimy.

Czasami musisz wprowadzić dygresję, czyli odejść na chwilę od tematu. Staraj się tego unikać. Jeśli jednak informacje, które chcesz przekazać równolegle, są istotne dla tematu, zaznacz to w wypowiedzi: równolegle chcielibyśmy zwrócić uwagę na…, zanim przejdę dalej, chciałbym zauważyć, że… pamiętajcie jednak, że… bardzo istotne jest również, by pamiętać o… Gdy wracasz do głównego tematu, powiedz o tym: wracając do meritum, mój wywód zakończyłem na…

I na koniec o kwestiach formalnych. Twoja wypowiedź powinna mieć początek, w którym określisz temat wypowiedzi i jej cel, rozwinięcie oraz zakończenie, w którym podsumujesz wywód. Pamiętaj także, że każda samodzielna część wypowiedzi pisemnej powinna znaleźć się w oddzielnym akapicie.

Możesz stosować także śródtytuły, co bardzo ułatwia zachowanie spójności w dłuższym tekście.

Sprawdź, czy zapamiętałeś.
Odpowiedz na pytanie.
Jakie trzy warunki musi bezwzględnie spełniać tekst, aby był uznany za spójny?

Odpowiedź
Spójny tekst na jednego niezmiennego nadawcę, jednego niezmiennego odbiorcę i jeden temat.