Adam Mickiewicz, "Reduta Ordona"

Poznasz treść utworu i jego interpretację. Dowiesz się, jakie środki stylistyczne zostały użyte przez autora w tekście.

Bohater romantyczny powinien zginąć w nierównej walce o wolność ojczyzny, zaskarbiając sobie tym samym podziw współczesnych i pamięć potomnych. Niestety generał Ordon przeżył upadek reduty. Mickiewicz decyduje się uśmiercić dowódcę w poetyckiej relacji wydarzenia, bo tego wymaga konwencja literacka epoki i oczekiwania bezwzględnych wyznawców romantyzmu. Żołnierz, który ponosi klęskę musi zginąć… i już. To sprawa romantycznego pojmowania honoru.

„Reduta Ordona” jest poetycką relacją z potyczki, którą Mickiewicz poznał z ust jej uczestnika Stefana Garczyńskiego. Utwór rozpoczyna się od opisu planu bitwy. Reduta to inaczej szaniec, rodzaj fortyfikacji. Do reduty, której bronią powstańcy polscy, zbliża się rosyjska artyleria. Przewaga liczebna wroga jest dramatyczna. Jak okiem sięgnąć widać wojsko i bagnety.200 armat bombarduje polską pozycję. W pierwszej 10-wersowej zwrotce narrator używa aż czterech rozbudowanych porównań, by oddać dysproporcję pomiędzy liczbą wojsk. Siły rosyjskie rozciągają się daleko „jako morza brzegi”, „jako lawa błota”, „jak sępy czarne chorągwie prowadzą zastępy”, a nieznany z imienia wódz „jak ptak”, jednym ruchem ręki przegrupowuje wojsko. Porównania i epitety będą najczęściej używanymi środkami stylistycznymi, aż do końca utworu. W drugiej i trzeciej zwrotce znajdziemy opis polskich sił. Z morzem rosyjskiego wojska walczy garstka żołnierzy. Przeciwko 200 armatom jest 6 armat. Szanse wyrównuje jednak determinacja i zaangażowanie powstańców. Każda bomba, każdy rzucony granat dziesiątkuje siły wroga.

Czwarta zwrotka to dygresja, wtrącenie przemyśleń narratora. Rozpoczyna ją pytanie, gdzie jest król, który wysłał rosyjskie wojsko na rzeź. To pytanie retoryczne i demagogiczne. Narrator świetnie wie, że trudno oczekiwać od cara, iż osobiście będzie uczestniczył w niewielkiej potyczce, w jednej z zachodnich prowincji imperium. Ciągnie jednak dalej swój wywód, aby zdeprecjonować władcę. Czytelnik dowiaduje się więc, że car jest okrutnym i niewzruszonym despotą. Jeśli jest niezadowolony, tysiące ludzi musi udać się na tułaczkę, jednym podpisem wywołuje wojnę, w której giną tysiące żołnierzy. O łaski cara zabiegają i Turcy, i Francuzi. Tylko Polacy nie płaszczą się przed nim, buntują się i walczą o niepodległość. Narrator posługuje się przenośnią, pisze, „Warszawa jedna twojej mocy się urąga,/Podnosi na cię rękę i koronę ściąga,/Koronę Kazimierzów, Chrobrych z twojej głowy,/Boś ją ukradł i skrwawił, synu Wasilowy”. Jest w tych słowach gniew i żar walki. Jest też poczucie poetyckiej siły na miarę potęgi imperatora.

Kolejna zwrotka to ironiczny opis uczuć i oddania, którym zastraszeni poddani darzą cara. Skończywszy dygresję narrator wraca do relacji. Moskale są już w rowach, które okalają szaniec, wdzierają się na wały i mimo bohaterskiej obrony powstańców zdobywają redutę. Polskim żołnierzom kończy się amunicja. Wolą jednak zginąć, zabić się ostatnią kulą niż poddać.

W kolejnej zwrotce dowiadujemy się, że narratorowi, który relacjonuje wydarzenia towarzyszy dowódca. Obserwatorzy nie idą jednak z pomocą powstańcom, tylko obserwują i obaj płaczą widząc klęskę bohaterów. Dostrzegają generała Ordona, który wymyka się z rąk Rosjan i skacze do lochów. Mają nadzieję, że generałowi uda się wysadzić skład prochu, który nie powinien dostać się w ręce wroga. Rzeczywiście po chwili słychać grzmot i widać wybuch. Giną powstańcy i wrogowie, a reduta zmienia się w pył. Narrator czuje się w obowiązku powiedzieć jeszcze, iż dusza Ordona z pewnością trafiła do nieba, a dusze Moskali niekoniecznie. Upewnia nas słowami, „dzieło zniszczenia/ w dobrej sprawie jest święte, jak dzieło tworzenia”. Przekonany o tym, że poeta romantyczny zna zamiary Boga twierdzi optymistycznie, że jeśli despotyzm i „szalona duma” odniosą zwycięstwo, Bóg zniszczy ziemię i ukarze wrogów.

Sprawdź, czy zapamiętałeś i odpowiedz na pytanie. Co zgodnie ze wskazówkami romantycznego poety, powinien zrobić powstaniec, któremu kończy się amunicja podczas bitwy?