Adam Mickiewicz, "Romantyczność"

Poznasz główne idee romantyzmu, streszczenie i interpretację utworu oraz termin ballada.

„Romantyczność” otwiera cykl ballad Adama Mickiewicza. Utwór poprzedza cytat z Szekspira „Zdaje mi się, że widzę… gdzie? Przed oczyma duszy mojej”, którego celem jest zapewne osadzenie ballady w tradycji literackiej oraz uwiarygodnienie jej wymowy poprzez odwołanie się do dziedzictwa o niekwestionowanej wartości. Balladą „Romantyczność” wprowadza Mickiewicz do literatury polskiej nowe idee, nowy sposób widzenia i poznawania świata oraz pełny młodzieńczych emocji sposób dyskusji na ten temat.

Akcja „Romantyczności” rozgrywa się w małej miejscowości. Podmiot liryczny opowiada o sytuacji, którą obserwuje. Ktoś, nie wiemy czy kobieta, czy mężczyzna, mówi do dziwnie zachowującej się dziewczyny, że jest dzień, że są w miasteczku, a wokół nikogo nie ma. Tymczasem dziewczyna sprawia wrażenie, jakby kogoś widziała, rozmawiała z nim, witała się i dotykała go. Czasami się śmieje, czasami wybucha płaczem. Następnie podmiot liryczny przytacza słowa dziwnej dziewczyny, która zwraca się do swojego ukochanego Jaśka. Mimo że chłopak nie żyje, dziewczyna widzi go, dotyka i rozmawia z nim. Cieszy się, że ten odwiedza ją w nocy i kocha nawet po śmierci. Ale także boi się go trochę. Przypomina chłopcu, że umarł, że go pochowano. Chłopak jest blady jak chusta i zimny. Dziewczyna obejmuje go i całuje. Kiedy przejmuje ją chłód, przypomina, że ukochany umarł dwa lata temu a w grobie musi być zimno. Prosi, by zjawa zabrała ją ze sobą do grobu. Źle jej bowiem na świecie. Ludzie jej nie rozumieją, szydzą z niej, bo nie mogą dostrzec Jaśka, jak ona. Prosi ducha, by odwiedził ją w ciągu dnia, by jeszcze nie odchodził. Dziewczyna słyszy pianie koguta i zjawa znika. Okazuje się, iż cały czas znajdowała się w miasteczku, a jej dziwne zachowanie i krzyki sprawiły, że wokół zebrała się gromada ludzi, którzy rozpoznają w dziewczynie Karusię. Przestraszeni zaczynają odmawiać pacierze za duszę Jaśka, który kochał dziewczynę za życia i, jak sądzą, teraz też jej nie opuszcza. Podmiot liryczny rezygnuję z roli niezaangażowanego obserwatora wydarzeń i deklaruje, że podziela wiarę ludzi. Razem z nimi zaczyna się modlić. Nagle z tłumu słuchać głos starca, który zwraca się do dziewczyny i powtarza, że nie ma przy niej Jaśka. Powołuje się na „szkiełko i oko”, zdrowy rozsądek i zmysły. Przypomina, że duchy są tworami wyobraźni prostych, niewykształconych ludzi i nie istnieją. Zarzuca dziewczynie, że mówi głupstwa, a zachowanie ludzi przeczy zasadom rozumu. Słowa starca wywołują ostrą odpowiedź podmiotu lirycznego, który postanawia obsztorcować człowieka za to, że stara się powstrzymać irracjonalne zachowanie tłumu. Podmiot liryczny z pozycji wszechwiedzącego poety mówi, iż on uznaje prymat uczuć i wiary nad wiedzą. To lud posługując się intuicją i uczuciem lepiej zna świat, niż ludzie nauki z ich tendencją do badania wyizolowanych elementów a nie całości zjawisk. Dopóki starzec będzie poznawał świat za pomocą zmysłów i rozumu, cudu nie zobaczy. „Miej serce i patrzaj w serce” – napomina podmiot liryczny na koniec ballady.

I tą zgrabnie opowiedzianą historią o duchu kochanka, obłąkanej dziewczynie, która dzięki swojemu nieszczęściu może poznać świat lepiej niż inni, a zwłaszcza wyedukowany starzec, wprowadza Mickiewicz do literatury polskiej romantyzm.

W „Romantyczności” znajdziemy niemal wszystkie charakterystyczne idee nowej epoki:

- nieskrępowaną zdrowym rozsądkiem wyobraźnię poety,
- prymat uczuć nad rozumem i doświadczeniem,
- religijność i wiarę w życie pozagrobowe
- formy szaleństwa, obłąkania, jako źródło ponad naturalnych zdolności w poznawaniu prawd
- sny, stany ograniczonej świadomości, jako moment zbliżenia się do prawdy,
- lekceważenie dotychczasowych osiągnięć nauki, a zwłaszcza dokonań oświeceniowych,
- ludową mądrość jako źródło wiedzy,
- fantastykę: duchy, zjawy odwiedzające ludzi w nocy, piejące o świcie koguty,
- swobodne przenikanie się światów fantastycznego i ludzkiego,
- wyjątkową nadrzędną pozycję poety w społeczeństwie; poecie dane jest poznanie
- prawdy, przewodzenie ludowi, pouczanie błądzących,
- plastyczny, nasycony emocjami język utworów.

Doskonałe proporcje pomiędzy wymienionymi elementami, a przede wszystkim wyjątkowa sprawność językowa i konstrukcyjna, sprawiają, że mimo pewnej drastyczności tematu, utwór zapewnia dobrą rozrywkę. „Romantyczność” to ballada, synkretyczna (czyli łączona) forma literacka, która nawiązuje do ludowości i wierzeń gminu. Ballada daje różne możliwości konstruowania utworu. W omawianym tekście podmiot liryczny przytacza kilka wypowiedzi: nieznajomego do obłąkanej dziewczyny, dziewczyny do Jaśka, ludu, starca do dziewczyny i podmiotu lirycznego do starca. Dzięki temu utwór zachowuje dynamiczny charakter. Ballada ma stroficzną budowę, wykorzystuje typowe środki stylistyczne: porównania, przenośnie, epitety.

Sprawdź, czy zapamiętałeś
Gdybyś był romantykiem, jak odpowiedziałbyś na pytanie, dlaczego starzec nie widzi ducha Jaśka.