Jan Andrzej Morsztyn, "Niestatek"

Dowiesz się, co to jest wiersz stychiczny, hiperbola, anafora. Poznasz utwór barokowy, który historycy literatury zaliczają do nurtu dworskiego i barokowe poczucie humoru.

„Niestatek” Jana Andrzeja Morsztyna to doskonały przykład barokowej poezji dworskiej, której celem było zabawić odbiorcę, zaskoczyć do niebanalnym konceptem, zachwycić kunsztem językowym. Utwór poświęcony jest kobietom, o czym czytelnik dowiaduje się z ostatniego 16 wersu.

Zanim do niego dotrze, podmiot liryczny przytacza kilkanaście porównań- podpowiedzi, które w doskonały sposób utrudniają zbyt wczesne odgadnięcie puenty. Są abstrakcyjne, niemożliwe, cudaczne, niedorzeczne, nieskrępowane rygorami zdrowego rozsądku. Podmiot liryczny twierdzi, że łatwiej zamknąć wiatr w worku, znaleźć promień słońca w kieszeni, uspokoić wzburzone morze, zamknąć w dłoni świat, uderzyć dłonią ogień i zgasić go, łzami zalać wulkan, prędzej zaśpiewa niemowa, szaleniec powie coś mądrego, los będzie stały, śmierci towarzyszyć będzie śmiech, poeta powie prawdę, słońce schowa się w jaskini, ludzie zamieszkają na pustyni, łatwiej stracić głowę i przestać mówić niż … znaleźć stateczną kobietę.

Zwróć uwagę na to, że podmiot liryczny korzysta z hiperboli, środka stylistycznego polegającego na wyolbrzymieniu, przesadzie, przejaskrawieniu, po to by wywrzeć wrażenie, zainteresować czytelnika. Odwołuje się do żywiołów, pojęć abstrakcyjnych, sytuacji powszechnie odbieranych jako cud.

„Niestatek” jest wierszem stychicznym, to znaczy, że nie wyodrębniono w nim zwrotek. Na początku każdego wersu pojawia się wyraz „prędzej”. Taki zabieg stylistyczny to anafora. W każdym wersie jest trzynaście sylab, stały przedział rytmiczny (średniówka) występuje po 7 sylabie. Rymy sąsiadujące, półtora zgłoskowe.

,b>Sprawdź, czy zapamiętałeś. Załóżmy, że jesteś dworskim poetą barokowym a nauczyciel polskiego pyta Cię, o czym jest fraszka „Niestatek” Morsztyna, co mu odpowiesz?