Juliusz Słowacki, "Grób Agamemnona"

Streszczenie, interpretacja i analiza środków stylistycznych użytych w tekście. Dowiesz się, jak inspirująca dla Słowackiego okazała się wycieczka do Grecji i jak pociągająca może być wizja walki do ostatniej kropli krwi.

O tym, że lepiej umrzeć w walce niż się poddać próbuje przekonać czytelnika podmiot liryczny „Grobu Agamemnona” leniwie wygrzewając się w promieniach słońca w sercu dawnej Hellady. Skąd ta pewność podmiotu lirycznego? Przeczytał o sile charakteru, odwadze i honorze greckich bohaterów w poematach Homera. Podziwiając geniusz starożytnego pieśniarza żałuje, że on sam, polski poeta romantyczny wstydzić się musi za naród, który nie wydał współcześnie bohaterów na miarę greckich herosów.

Agamemnon był wodzem wyprawy pod Troję, bratem Menelaosa, któremu żona Helena, najpiękniejsza kobieta na świecie, przyprawiła rogi (zdradziła go) z młodszym i piękniejszym Parysem. Nie mogąc znieść takiej zniewagi, waleczni Atrydzi wyruszają na wojnę. Niestety bogowie im nie sprzyjają, cisza na morzu uniemożliwia statkom wyprawę. Aby przebłagać bóstwa, Agamemnon składa w ofierze swą córkę Ifigenię. Za ten czyn żona Klitajmestra zabije go, gdy bohater wróci po wojnie do domu. Druga córka Elektra zemści się na matce za śmierć ojca, a sama popadnie w szaleństwo.

Zasmucony podmiot liryczny zwiedza starożytne zabytki i przywołuje w myślach greckie mity. Grobowce, cmentarze są szalenie inspirujące dla poetów romantycznych i tym razem jest podobnie. Wobec historii o męstwie, namiętnościach, zbrodniach i pysze, poeta czuje pokorę i swą małość. Podziwia geniusz Homera. Jemu nie pozostaje nic innego jak zwiedzać pomniki przeszłości, choć marzy, by opisywać wojenne czyny rodaków. Chciałby opisać bitwę na kształt tej pod Termopilami czy Cheroneą, gdzie Grecy walczyli do ostatniego żołnierza, nawet wówczas, gdy wiedzieli, że wojna i tak jest przegrana. Podmiot liryczny żałuje, że pochodzi ze zniewolonego kraju, w którym ludzie porzucili nadzieję na odzyskanie wolności. Wojownicy teraz bardziej cenią własne życie niż honor narodu romantycznie pojmowany i „gdzie zawsze, po dniach nieszczęśliwych,/ Zostaje smutne pół — rycerzy — żywych.” Wstyd na cały świat! Żądny bohaterskich czynów podmiot liryczny nie ma odwagi, jako przedstawiciel pokonanego narodu pojechać do wąwozu pod Termopilami. Dzielni, prości Spartanie i ich dowódca Leonidas mogliby być wzorem honoru i męstwa dla Polaków. Stosując apostrofę do Polski nawołuje podmiot liryczny do porzucenia sarmackich tradycji i wygód. W próżności szlachty upatruje przyczynę upadku ojczyzny, która stała się „papugą i pawiem narodów, a w końcu służebnicą”. Wady i przywary magnaterii są jak suknia Dejaniry. Dejanira była żoną Herkulesa. Gdy ten zakochał się w innej kobiecie, podarowała mu tunikę. Po jej włożeniu Herkules zmarł w straszliwych męczarniach. Tylko powrót do prostoty i surowych wartości, może przynieść narodowy zryw i odzyskanie niepodległości.

„Grób Agamemnona” jest fragmentem pieśni VIII „Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu”. Składa się z dwudziestu jeden 6-wersowych zwrotek. To 11-zgłoskowiec. Słowacki jest bezlitosny wobec czytelnika. Zrozumienie tego, co miał na myśli, utrudnia licznymi odwołaniami do mitologii i antyku, wykrzyknieniami/ apostrofami, które pewnie mają (p)obudzić czytelnika, np. „Polsko! lecz ciebie błyskotkami łudzą!”, pytaniami retorycznymi, metaforami, np.
„Niech ku północy z cichej się mogiły
Podniesie naród — i ludy przelęknie
Że taki wielki posąg — z jednej bryły!

W utworze znajdziesz wiele wad romantycznej konwencji: nieznośne moralizatorstwo, patos na granicy śmieszności, żądzę krwi i ofiar, byle było, co opisywać, przekonanie o nieomylności poety. Bez odpowiedzi pozostają pytania, do kogo, poza Mickiewiczem oczywiście, utwór był kierowany i jakie cele poeta chciał osiągnąć pisząc go? Pochwalić się, że świetnie zna mitologię i potrafi rymować, obrazić przedstawicieli portretowanych stanów społecznych, ponarzekać. Nie znalazłam w utworze wzmianki o tym, aby poeta gotów był czegoś konkretnego dokonać dla ojczyzny.

Sprawdź, czy zapamiętałeś. Odpowiedz na pytanie. Jakie wielkie greckie bitwy przywołuje Słowacki w utworze „Grób Agamemnona”.

Odpowiedź: Bitwę pod Termopilami i bitwę pod Cheroneą.