Mistycyzm w "Dziadach" Adama Mickiewicza
Dowiesz się, co to jest mistycyzm, dlaczego to Ewa i ksiądz Piotr doświadczyli mistycznych doznań w utworze Mickiewicza, a także „co poeta właściwie chciał przez to powiedzieć”.
Romantycy wierzyli w możliwość bezpośredniego kontaktu z Bogiem i siłami pozaziemskimi. Sądzili, że człowiek może dotrzeć do najważniejszych prawd poprzez intuicję, kontemplację, doświadczenia mistyczne. Lekceważyli poznanie rozumowe i wartość wiedzy opartej o badania. Ta tendencja epoki znalazła swoje odzwierciedlenie w trzeciej części dramatu Mickiewicza. Mistyczne doświadczenia stają się udziałem Gustawa-Konrada, Ewy i Księdza Piotra. Przy czym doznania każdej w tych osób mają zgoła innych charakter.
W „Prologu” widzimy śpiącego bohatera, o którego duszę walczą „Anioły z lewej
i prawej strony”. Bohater śpi i w czasie snu zdobywa wiedzę o tym, że wkrótce zostanie uwolniony, opuści więzienie. Jak wyjaśniają anioły, odosobnienie niczym asceza miało pomóc młodzieńcowi przygotować się do wielkich czynów. W trakcie snu został obdarzony mocą lub, do końca nie jest to jasne, uświadomił sobie swoją moc. Obudził się jako inny człowiek. Dał wyraz tej przemianie pisząc na kamieniu: „umarł Gustaw, narodził się Konrad”.
Mimo że Konrad bardzo chciałby być równy Bogu, albo przynajmniej zastępować go
na ziemi, czego żąda od Boga w scenie drugiej trzeciej części dramatu, jego zabiegi pozostają bez odzewu. Dlaczego? Otóż bohater nie spełnia podstawowego warunku.
Zgodnie z mistyczną teorią poznania, ogłoszoną przez świętego Bernarda, poznać prawdę mogą wyłącznie osoby, które rozwijają w sobie cnotę pokory. A pokora była Konradowi cechą zupełnie obcą. Trudno znaleźć, nie tylko na kartach dramatu, ale
w całej literaturze polskiej, bohatera bardziej zadufanego w sobie. Doświadczenia mistyczne Konrada muszą zakończyć się zatem na przeczuciu, że zostanie uwolniony.
Prosta, niewinna dziewczyna Ewa osiąga wyższy stopień mistycznego wtajemniczenia. Jest pełna pokory i współczucia wobec prześladowanych studentów i poety. Kiedy przed północą klęka przed obrazem Najświętszej Maryi Panny, który za dnia ozdobiła świeżymi kwiatami, kiedy gorliwie zaczyna modlić się za uwięzionych, Bóg zsyła na nią łaskę, dar. Ewa doświadcza ”przebóstwiającej mocy Boga-Miłości” i ma widzenie. Oto Matka Boska z Dzieciątkiem Jezus ukazują się dziewczynie i obsypują ją podarowanymi kwiatami, z których jeden zaczyna do Ewy mówić i ostatecznie zostaje złożony na jej sercu.
Najwyższy stopień mistycznego doświadczenia osiąga Ksiądz Piotr. Jest pokorny, pełen współczucia a nawet miłości wobec bliźnich. Modląc się, podziwia wielkość Boga, kontempluje tajemnice Krzyża Świętego i zapomina o sobie, zatapia się w Bogu. To, czego doświadcza Ksiądz Piotr, to ekstaza, objawienie, poznanie boskich zamierzeń. Mnich zostaje wtajemniczony w boskie plany wobec świata. Relacjonuje je odwołując się do biblijnej symboliki i wieloznaczności niczym starotestamentowy prorok.
Oba doświadczenia posiadają cechy typowe dla doświadczeń mistycznych:
- są krótkie i niezaplanowane, ani Ewa, ani Ksiądz Piotr nie starali się o bezpośredni kontakt z Bogiem,
- to bezpośrednie uchwycenie obecności Boga (słodkie lub bolesne) jest niewymowne,
- efektem doświadczania jest poznanie ogólne, ubogie w szczegóły,
- relacja z doświadczenia nasycona jest symbolami.
Odwołanie się do idei mistycyzmu, relacjonowanie fikcyjnych widzeń wymyślonych postaci literackich pozwala autorowi „Dziadów” wykreować swoją osobę i swoją rolę
w społeczeństwie. Oto Adam Mickiewicz, poeta, autor dramatu, w którym opisana została przyszłość uciemiężonej ojczyzny, ten który zna boski plan. Zapytasz czytelniku, na ile ta kreacja była skuteczna? Wielu poważnych badaczy, po dziś dzień zastanawia się, kim był/będzie mąż o imieniu czterdzieści i cztery, i jakie wydarzenie przepowiedział ksiądz, który istniał tylko na kartach książki. I właśnie na tym polega siła literatury!
Jeśli chciałbyś otrzymać więcej informacji na ten temat, prześlij nam pytania.
W temacie e-maila wpisz kod dostępu do tego pliku.
