Dzieła Mickiewicza w Indeksie Ksiąg Zakazanych

Palenie ksiąg heretyckich, obraz XV w.

W 1848 roku Święte Oficjum Kościoła Rzymskokatolickiego wpisało dzieła Adama Mickiewicza do Indeksu Ksiąg Zakazanych. Przyczyną tej radykalnej decyzji były ogłoszone drukiem tzw."Prelekcje paryskie", cykl wykładów poświęconych literaturze słowiańskiej, które w latach 1841-44 wygłosił poeta w College de France. Krytykował w nich Kościół Katolicki za sprzeniewierzenie się zasadom pierwotnego chrześcijaństwa, nadmierny dogmatyzm, skodyfikowanie wszystkich aspektów wiary, doraźne politykierstwo papieży. Jednocześnie jako jeden z najaktywniejszych przywódców Koła Sprawy Bożej skupiającego zwolenników Andrzeja Towiańskiego, nawoływał do odnowienia Kościoła zgodnie z ideami głoszonymi przez tę sektę, m.in: autentyczne naśladowanie Chrystusa, wprowadzenie świeckich form kapłaństwa, wiarę w odkupienie win świata przez męczeństwo narodu polskiego (mesjanizm narodowy).

Książek wpisanych do Indeksu nie wolno było czytać, posiadać, ani rozpowszechniać bez zgody władz kościelnych pod groźbą ekskomuniki. Ostatnie wydanie Indeksu opublikowane zostało w 1949 roku, zawierało ponad cztery tysiące pozycji i obejmowało teksty Adama Mickiewicza poświęcone mesjanizmowi. W 1966 r. Kongregacja Nauki Wiary uznała, że Indeks chociaż pozbawiony został znaczenia dyscyplinarnego, zachowuje swoją wartość moralną jako ostrzeżenie przed treściami szkodliwymi dla wiary i dobrych obyczajów.