Kto i kiedy odkrył wyjątkowe walory "Pana Tadeusza"

Charles Joseph Travies de Villiers,
Krytycy literatury

Tysiącom polskich uczniów uwielbiającym "Pana Tadeusza" i Adama Mickiewicza pewnie trudno będzie uwierzyć, że pierwsze wydanie poematu cieszyło się mizernym zainteresowaniem czytelników.

Utwór ukazał się w nakładzie 3000 egzemplarzy w 1834 roku i zalegał na półkach księgarni. Kiedy w 1838 roku Aleksander Jełowicki wydawał dzieła zebrane poety, wykorzystał niesprzedane egzemplarze, na których zmienił tylko kartę tytułową. Pierwsi czytelnicy zarzucali utworowi rubaszność, brakowało im też dostatecznej dozy podniosłości w poemacie i przez myśl im nie przechodziło, by nazywać go narodową epopeją. Ot dyletanci, a nie prawdziwi znawcy literatury! Możesz o tym przeczytać tutaj »

Na szczęście "Pana Tadeusza" przeczytał krytyk Wilhelm Häring, który dwa lata po publikacji utworu napisał entuzjastyczną recenzję. Zwrócił uwagę m.in. na walory historyczne dzieła, wspaniałe opisy przyrody, miejsc i zwyczajów, a także formę doprowadzoną do doskonałości i interesującą akcję. Trzydzieści lat później "Pan Tadeusz" uznawany był już powszechnie za arcydzieło w stylu podniosłym, ale nadal miał niewielkie grono czytelników.

W 2009 roku egzemplarz z pierwszego wydania epopei został sprzedany na aukcji internetowej za 99 000 zł