Moralność Kalego

W. Windus, Czarny chłopiec, 1848

Henryk Sienkiewicz był wybitnym pisarzem, a o jego wielkich zasługach dla kultury i języka polskiego świadczą m.in. frazeologizmy, które na stałe zagościły w polszczyźnie za sprawą napisanych przez niego powieści.

Jednym z nich jest wyrażenie "moralność Kalego", używane kiedy chcemy powiedzieć, że ktoś kieruje się w życiu zakłamanym systemem wartości, którego osią jest tylko własna korzyść. Konkretne postępowanie czy też rzecz oceniane są bardzo subiektywnie: dobrze tylko wtedy, kiedy przynoszą zysk oceniającemu, a źle kiedy wiążą się z nimi straty.
Wyrażenie nazwę swą wzięło od drugoplanowej postaci "W pustyni i puszczy", sympatycznego czarnoskórego Kalego. Świetnie je ilustruje poniższy fragment powieści:

Kali "pojęcia o złem i dobrem miał także aż nadto afrykańskie, wskutek czego między nauczycielem a uczniem zdarzyła się pewnego razu taka rozmowa:
— Powiedz mi — zapytał Staś — co to jest zły uczynek— Jeśli ktoś Kalemu zabrać krowy — odpowiedział po krótkim namyśle — to jest zły uczynek.
— Doskonale! — zawołał Staś — a dobry?
Tym razem odpowiedź przyszła bez namysłu:
— Dobry, to jak Kali zabrać komu krowy.
Staś był zbyt młody, by zmiarkować, że podobne poglądy na złe i dobre uczynki wygłaszają i w Europie — nie tylko politycy, ale i całe narody."