Najsłynniejsze zdanie z encyklopedii

J. Kosssak, Spłoszony koń

Pierwsza polska encyklopedia ukazała się w połowie XVIII wieku. Twórca dzieła, ksiądz Benedykt Chmielowski nadał jej zapadający w pamięć iście barokowy tytuł, podkreślający różne możliwości wykorzystania księgi:
"Nowe Ateny
albo Akademia wszelkiey scyencyi pełna,
na różne tytuły, iák ná classes podzielona,
mądrym dla memoryału,
idiotom dla náuki,
politykom dla práktyki,
melancholikom dla rozrywki erigowana."

Współcześnie wydaje się, że to właśnie ostatnia grupa, czyli melancholicy stanowią czytelników dzieła, jego treść bowiem nieznośnie się zdezaktualizowała i traktować ją można wyłącznie jako źródło informacji o stanie wiedzy w XVIII wieku lub literaturę rozrywkową, a nie źródło rzetelnych wiadomości. Do dziś jednak powszechnie używane jest powiedzenie, którym ks. Chmielowski opisał konia

"Koń jaki jest, każdy widzi." - napisał autor tworząc najkrótszą możliwą definicję tego zwierzęcia. Swą lapidarnością niezmiennie urzeka ona kolejne pokolenia Polaków. Współcześnie fraza używana jest często do opisania osób, rzeczy, spraw oczywistych i powszechnie znanych.